Blog: ‘10 keer zo hard werken’: Drempels op weg naar de gemeenteraad

Wat zijn drempels voor vrouwen om actief te worden in de Gemeenteraad? Dat onderzocht masterstudent Nanda van der Poel voor haar scriptie. Ze interviewde 20 vrouwen over hun ervaringen bij het actief worden in de gemeentepolitiek. In dit blog vat ze de belangrijkste bevindingen samen.

Gemeenteraad Brielle, 1929. In het midden Eva Sonnega-van der Weijde, eerste vrouwelijke raadslid op eiland Voorne-Putten. ©Streekarchief Voorne-Putten

Nederland telt ruim 8500 gemeenteraadszetels, waarvan zo’n 37 procent wordt bezet door vrouwen. Hoewel dit percentage nooit hoger geweest is, zijn in vele gemeenten vrouwelijke raadsleden nog steeds eerder uitzondering dan regel. De verklaring wordt vaak gezocht bij vrouwen zelf, die lage politieke ambitie zouden hebben. Dat is echter te kort door de bocht. Zo weten we uit onderzoek dat vrouwen gevoed worden met het idee dat politiek niet voor hen is. Vrouwelijke politici worden over het algemeen als minder professioneel gezien en in de media ook zo behandeld: zo wordt in plaats van inhoud bij vrouwen vaak (ook) zaken als werk-privébalans en kledingkeuze onder de loep genomen. Toch is er nog weinig bekend over de precieze drempels in de praktijk. Dit artikel poogt toe te voegen aan de bestaande kennis.

Niet welkom in de politiek

Alle twintig vrouwen die in dit onderzoek aan het woord komen, delen de ervaringen dat zij op een zeker moment het gevoel hebben gehad dat zij niet welkom waren in de politiek. Bijvoorbeeld omdat zij anders behandeld werden dan mannelijke collega’s of dat hen zelfs ronduit verteld werd dat de politiek geen plek voor vrouwen is.

Eén van hen vertelt over de keer dat zij op 8-jarige leeftijd op de basisschool al vertelde over haar ambitie om minister-president te worden: “De juf kwam naar me toe, legde haar hand op mijn schouders en zei: ‘Ach, meisje, wil je niet lerares worden of verpleegkundige? Of wil je dan geen moeder worden?’ Dat heeft bij mij zoveel indruk gemaakt, dat ik dat jarenlang niet meer heb geroepen. Pas op de middelbare school is mijn politieke ambitie weer een beetje gaan opbloeien.”

Een andere geïnterviewde was na de verkiezingsperiode zelfs blij toen ze niet verkozen was: “Achteraf vind ik niet erg dat het niet is gelukt om in de raad te komen. Ik weet niet of dat volgehouden had, want ik heb het gevoel dat ze me niet serieus namen. Terwijl ik meer politieke ervaring heb dan sommige anderen.”

Aalsmeer, 2018. De destijds 17-jarige Thirsa van der Meer wordt beëdigd. Ze is op dat moment het jongste raadslid van Nederland. ©Aalsmeer Vandaag

Drempels om politiek actief te worden

Op de vraag wat zij het moeilijkst vonden aan vrouw-zijn in de gemeentepolitiek, antwoordde het merendeel van de respondenten dat zij zich harder moeten bewijzen en harder moeten werken dan hun mannelijke collega’s om serieus genomen te worden. Daarbij speelt mee dat zij vaak onderdeel zijn van de minderheid, in een door mannen gedomineerde ruimte, en dat zij geconfronteerd worden met een seksistische werksfeer.

Een van de respondenten vertelt: “Ik denk dat het aan de voorkant voor vrouwen steeds toegankelijker wordt om bijvoorbeeld op een kieslijst te komen voor de Gemeenteraad, maar wanneer je er eenmaal zit moet je nog tien keer harder werken.”

Een deel van de respondenten noemt ook de barrière omgeving: wanneer hun directe omgeving hen niet aanmoedigt, wordt dat ervaren als drempel. Zeker wanneer de omgeving aanstuurt op dat de zorg voor kinderen de prioriteit moet hebben, maakt dat de mogelijkheid om politiek actief te worden kleiner. Juist voor eerlijke verdeling van zorgtaken die nodig is om politiek actief te worden, is steun van de omgeving essentieel.

Het voornaamste probleem is echter de politieke cultuur; die wordt als belangrijke drempel ervaren door de meeste respondenten. Denk dan aan zien hoe andere vrouwelijke politici te maken krijgen met (online) haat, maar ook een interne vijandige houding bij de partij richting nieuwkomers en mensen die niet in het standaard plaatje van een politicus vallen. Vrouwen die ook nog jong, van kleur of praktisch opgeleid zijn, vallen op negatieve wijze op.

Oplossingen

Het onderzoek besteedde tot slot aandacht aan mogelijke hulpmiddelen om de overgang van aspirant naar politica te vergemakkelijken. Uit de interviews kwamen verschillende (deel)oplossingen naar voren:

• Politieke mentoren of een buddy kunnen helpen om je te niet te laten ontmoedigen;
• Vaardigheidstrainingen voor vrouwen met politieke ambitie;
• Voldoende vrouwelijke rolmodellen om je aan op te trekken;
• Meer duidelijkheid over de vaardigheden die raadsleden nodig hebben;
• Geen onnodige voorwaarden zoals een langdurig lidmaatschap van de partij.

In 2022 worden zeven extra vrouwen via voorkeurstemmen de Groningse raad ingestemd. Voor het eerst ooit is het merendeel van die raad nu vrouw. © OOGTV

Hoe nu verder?

De vijandige politieke cultuur is de belangrijkste drempel die de vrouwen in het onderzoek noemden. Oplossingen voor de genderongelijkheid in de politiek – zoals sociale steun, trainingen en voorkeurstemmen – zijn nuttig, maar zonder een verandering in de politieke cultuur zijn dat pleisters op een gebroken bot. Het doorbreken van de harde en vijandige politieke cultuur moet dus de prioriteit zijn om te zorgen voor een goede representatie van vrouwen in de politiek.

Er zijn verschillende wijzen om dit te veranderen, waarbij een quotum (bewezen) effectief is. Zeker wanneer dit wordt gecombineerd met ander beleid ter verbetering van de genderbalans, zoals bewustwording, wervingsinitiatieven, trainingsprogramma’s, fondsenwervingsnetwerken, vrouwenafdelingen, campagnefinanciering, etc. De combinatie van via een quotum zorgen voor een forse toename van de representatie van vrouwen, samen met focus op structurele verandering van het interne beleid in de politiek, kunnen een cultuurverandering in de politiek mogelijk maken. 

Meer lezen?

Dit blog is gebaseerd op de scriptie “We have to work ten times harder” A qualitative study on women’s political interest and ambition for the municipal council, geschreven door Nanda van der Poel als onderdeel van de master Sociology: Contemporary Social Problems aan de Universiteit Utrecht. Zij deed in 2021-2022 onderzoek naar de drempels die vrouwen op lokaal niveau ervaren bij politiek actief worden. Geïnteresseerd in de volledige scriptie (in het Engels)? Neem contact op via info@stemopeenvrouw.com.