Blog: Verschil maken voor je omgeving: Vrouwen in de gemeenteraad

Volgend jaar maart mogen we weer naar de stembus, dit keer voor de gemeenteraadsverkiezingen. In de Gemeenteraad is nog geen derde van de politici vrouw. Daar hopen we natuurlijk verandering in te brengen. In dit blog gaan we in op de vragen: waarom is het juist in de gemeente belangrijk dat er meer vrouwelijke politici komen? En wat zijn de ervaringen van vrouwen in de raad?

Floortje Fontein ging op onderzoek uit en sprak drie vrouwen die lokaal politiek actief zijn over hun drijfveren en ervaringen: Gerieke Prins, kandidaat-raadslid voor PvdA Leiden, Sanna Munnikendam, oud-raadslid en oud-wethouder voor D66 Zaanstad, en Nathalie Nede, raadslid voor ChristenUnie Arnhem.

Hoe ziet gemeentepolitiek eruit?

Het bestuur van een gemeente bestaat uit de Gemeenteraad, wethouders en burgemeester. Op al die posities zijn vrouwen ondervertegenwoordigd; zo’n 30 procent van de raadsleden, 27 procent van de wethouders en 28 procent van de burgemeesters is vrouw. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 waren er slechts zeven gemeenten waarin ten minste de helft van de Gemeenteraad uit vrouwen bestaat. 

De samenstelling van de Nederlandse gemeenteraden is behoorlijk eenzijdig. Het merendeel van de raadsleden is man, wit, ouder dan vijftig en heeft een diploma op hbo-/wo-niveau. Dit is jammer voor de Nederlanders die nu niet goed vertegenwoordigd worden in de raad, want juist de gemeente houdt zich bezig met zaken die rechtstreeks van belang zijn voor alle inwoners. Denk aan woonbeleid, infrastructuur, jeugdzorg, subsidies voor bijvoorbeeld buurtactiviteiten, bibliotheken en zwembaden, openbare orde en veiligheid.

Lokaal actief

Gerieke Prins, 25 jaar oud, heeft zich dit jaar kandidaat gesteld voor de Gemeenteraad in haar gemeente Leiden. Ze licht toe waarom zij juist voor de Gemeenteraad koos: “Daar kan je heel concreet het verschil maken voor de mensen om je heen. Daar gaat het echt om de dingen die mensen in het dagelijks leven raakt: dat je de juiste zorg krijgt, hoeveel sociale huurwoningen er zijn en of je dus acht jaar of vijf jaar op die wachtlijst staat, hoe groen je stad is, hoe je mensen helpt met energietransitie. Dat gaat allemaal over lokale politiek. Je hebt nogal veel impact op het dagelijks leven van mensen.” 

De ongelijke genderverdeling brengt ook negatieve gevolgen met zich mee voor de vrouwelijke raadsleden die er wél zitten. In gemeenteraden waar relatief weinig vrouwen zitten is er bijvoorbeeld vaker sprake van stereotypering en uitsluiting van vrouwen. 

Sanna Munnikendam (oud-raadslid en oud-wethouder voor D66 Zaanstad) vertelt over haar eigen ervaring met uitsluiting tijdens haar wethouderschap: “Ik ben uiteindelijk ook uit de politiek gegaan, ik weet niet of het te maken heeft met mijn vrouw-zijn maar het heeft niet geholpen, dat durf ik wel stellen. Zoals dat Wilders Sigrid Kaag recent een heks noemde, dat gevoel kreeg ik ook wel eens. Je wordt niet geaccepteerd. Het ging steeds zo over mijn persoon en mijn functioneren, en niet meer over de inhoud. Dat is de hoofdreden geweest dat ik ben afgetreden.” 

Munnikendam staat niet alleen in haar ervaring; vrouwelijke politici stoppen gemiddeld sneller dan mannen met hun politieke carrière. Een stap om dit te verbeteren is om meer vrouwelijke rolmodellen de lokale politiek in te krijgen. Ook de gemeenten moeten zich actief inzetten voor een meer inclusieve werkomgeving.

Waarom meer vrouwen in de raad?

In een representatieve democratie vertegenwoordigen politici het volk. De Gemeenteraad zou daarom een afspiegeling moeten zijn van haar inwoners. Als dit niet zo is, wijst dit op uitsluiting van groepen die niet goed gehoord worden. Helaas is dit in het merendeel van de gemeenten het geval. Alleen om die reden al zouden er meer verschillende groepen vrouwen in de Nederlandse gemeenteraden actief moeten worden. 

“Als politici zijn we volksvertegenwoordigers, dan is het belangrijk dat het volk zich ook echt vertegenwoordigd voelt. Daarvoor is het ook belangrijk dat je jezelf kan herkennen in jouw vertegenwoordiger.” aldus raadslid Nathalie Nede (ChristenUnie Arnhem). “Het vertrouwen in de politiek is erg laag en als daar allemaal mensen zitten die niet op jou lijken, of waarvan je het gevoel hebt dat ze jou niet begrijpen, of niet weten wat er in jouw leven speelt, dan is het moeilijk om dat vertrouwen terug te winnen.” 

Onderzoek bevestigt Nede’s ervaring: gelijke vertegenwoordiging van verschillende groepen mensen in de politiek zorgt ervoor dat de onderwerpen die aan bod komen een groter deel van de inwoners vertegenwoordigen, en dat men meer vertrouwen krijgt in de politiek en het beleid wat gemaakt wordt.

Wanneer er meer vrouwelijke raadsleden bijkomen, zal er bij het maken van beleid door de gemeenten meer rekening worden gehouden met de belangen en specifieke ervaringen van vrouwen. Zo bracht Nede het onderwerp van seksuele intimidatie van vrouwen op de werkvloer in bij de raad: “Er is vanuit het College van de Rechten van de Mens een onderzoek geweest dat 16 procent van de vrouwen op de arbeidsmarkt wel eens te maken heeft gehad met seksuele intimidatie op het werk. Dat heb ik bespreekbaar gemaakt om ook binnen de gemeente ervoor te zorgen dat men zich veilig genoeg voelt om dat te kunnen delen. En om mensen die daar zich schuldig aan hebben gemaakt daarvan bewust te maken, want dat weten ze niet altijd.”

Nede’s partij, de ChristenUnie Arnhem, diende samen met de Arnhemse D66, SP, Groenlinks en Partij voor de Dieren een motie in om seksuele intimidatie op de werkvloer bij de gemeente aan te pakken. De motie werd unaniem aangenomen.

Nede vervolgt: “We hebben het in de raad wel vaker over seksuele intimidatie gehad, maar dan op straat of in de horeca. Dat zijn ook wel punten die vaak door vrouwen worden ingebracht.” 

Tijd voor actie!

Lokale politieke partijen kunnen meer aandacht besteden aan Diversiteit op de kandidatenlijsten en actief werven onder verschillende groepen vrouwen. Sommige partijen hebben bijvoorbeeld vrouwennetwerken: “Binnen de PvdA hebben we het Rooie Vrouwen netwerk opgezet om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk vrouwen politiek actief worden en natuurlijk ook in de hoop dat ze zich gaan kandideren.” Prins vertelt over de steun die zij hieraan heeft gehad voor haar kandidaatschap: “Je kan elkaar heel erg helpen. We hebben toch een beetje dezelfde zorgen, en je wisselt gewoon heel veel informatie uit. Het biedt heel veel steun.”

Bovendien kunnen gemeenten zelf het initiatief nemen om meer vrouwen in de lokale politiek te krijgen. Zo heeft de Gemeenteraad van Amstelveen een motie aangenomen om de instroom van vrouwelijke politici te vergroten door het organiseren van een informatieavond en het opzetten van een ‘buddysysteem’. De Gemeenteraad van Eindhoven heeft een plan aangenomen om meer vrouwen bij de lokale politiek te betrekken door het organiseren van bijeenkomsten voor vrouwelijke kandidaten en het voeren van onderzoek naar Diversiteit en inclusiviteit in besluitvorming. 

Of al deze initiatieven leiden tot meer diverse kieslijsten voor de komende verkiezingen in maart zal nog moeten blijken. Iedereen kan echter een handje helpen bij het steunen van vrouwen die lokaal politiek actief zijn: je kan de komende gemeenteraadsverkiezingen weer op ze stemmen! Zet je stem slim in door op 16 maart 2022 te stemmen op een vrouw lager op de lijst. Juist die kandidaten hebben vaak jouw Voorkeurstem nodig om in de raad verkozen te worden. Zo maken we samen een vuist voor politieke gelijkheid en geven we vrouwelijke politici de stem en steun die zij verdienen.

Meer weten?

• Atria – Rapport: Vrouwenstemmen in de Raad
• Dagblad van het Noorden – Gemeenteraadsleden zijn nog altijd vooral man, wit en hoogopgeleid
• ProDemos en Atria – Meer vrouwen in de Gemeenteraad: Tips & tricks voor kandidatencommissies
• Nederlandse Vereniging voor Raadsleden – 100 jaar vrouwen in de lokale politiek
• VNG – Vrouwen in de lokale politiek: het laatste zetje