Op 20 januari, de dag van de inauguratie van Donald Trump in de Verenigde Staten, geven 17 maatschappelijke organisaties aan tegelijkertijd op te stappen bij het social media platform X (voorheen Twitter). Zij sluiten zich aan bij het initiatief van DeGoedeZaak en Stem op een Vrouw om onder de hashtag #DetoX een gezamenlijk statement te maken tegen online haat, desinformatie en politieke inmenging.
Voor velen is de aanstelling van Elon Musk door Trump de druppel. Onder de deelnemende organisaties vallen Oxfam/Novib, ActionAid Nederland, COC, PAX, Bits of Freedom, Bureau Clara Wichmann, Transgender Netwerk, Terre Des Hommes, Emancipator, Fossielvrij NL en Both Ends. Eerder vertrokken onder meer mediaplatforms KRO/NCRV, Trouw en Volkskrant al van X, en ook politieke partij Volt liet in januari weten van X te vertrekken omdat ‘de algoritmes van X ruim baan geven aan desinformatie, extremistisch gedachtegoed en bedreigingen.’
Jurjen van den Bergh, directeur van DeGoedeZaak, zegt: “Musk wordt nu al gezien als ‘schaduw president’ en mengt zich in de politiek van onze buurlanden. X is een politiek project geworden en vormt een steeds grotere bedreiging voor onze democratische rechtsstaat. Het is niet te verkopen dat het maatschappelijk debat in Nederland dan juist op dat platform plaatsvindt.”
Met het collectieve vertrek van X willen de deelnemers dan ook zo veel mogelijk politici, journalisten, maatschappelijke organisaties en individuen oproepen om hetzelfde te doen. “X is allang geen plek meer waar iedereen veilig mee kan doen aan een goed debat, maar een steeds grotere bedreiging voor onze democratie. Toch houden we elkaar hier gegijzeld. Omdat veel politici het platform gebruiken, voelen journalisten zich verplicht daar te blijven – en dus blijven organisaties en individuen die het publieke debat willen volgen en beïnvloeden. Zo houd je elkaar in een houtgreep waarbij niemand als eerst wil gaan.” aldus Devika Partiman, directeur van Stem op een Vrouw.
De initiatiefnemers wijzen ook op het feit dat niet alle mensen even vrij zijn om zich op het platform te uiten. Voor sommige groepen mensen is X nog giftiger, omdat zij wegens hun etniciteit, gender of beroep een dartbord op hun rug hebben. Ondertussen worden extreme en haatdragende stemmen vergroot omdat die het goed doen in het algoritme. X en Musk verdienen flink aan de polarisatie en haatzaaierij die het platform veroorzaakt. Het is tijd dit patroon te doorbreken.
Om de vraag te beantwoorden waar het maatschappelijk debat dan moet plaatsvinden, heeft de #DetoX campagne zich aangesloten bij het bredere initiatief van onder andere Waag Futurelab en Bits of Freedom: Make Socials Social Again. Binnen dit initiatief worden gedurende de komende maanden events georganiseerd om Nederland te helpen in de transitie naar een eerlijker, veiliger en democratischer maatschappelijk debat. De maand januari is al omgedoopt tot #DetoX-maand: gedurende de hele maand kunnen mensen en organisaties zich nog melden om deel te nemen aan de campagne door op te stappen bij X en zich te melden op https://campagnes.degoedezaak.org/campaigns/detox.