Vrouwenrechten. Wel of geen prioriteit?

Drie standpunten  

De standpunten van de politieke partijen zijn in drieën te verdelen als het gaat om aandacht voor de rechten van vrouwen in het verkiezingsprogramma. Eén deel zet zich actief in voor vrouwenrechten, één deel zet zich totaal niet in voor vrouwenrechten, en één deel valt daar tussenin. Voor deze analyse maakten we gebruik van alle verkiezingsprogramma’s, aangevuld met de analyses uit de tools Stem Gendergelijkheid (Women Inc.) en de Feministische Partijwijzer (zie afbeelding hieronder, bron: ActionAid NL).

Vrouwenrechten zijn een prioriteit 

De partijen die het meest prioriteit geven aan gendergelijkheid in het programma zijn GL/PvdA, D66, Volt en PvdD. Deze partijen bespreken de rechten van vrouwen niet alleen bij de typische ‘vrouwenonderwerpen’ zoals zorg en familie, maar bij een breed scala van onderwerpen, zoals (ook) bij klimaat en buitenlandbeleid. Vrouwenrechten zijn integraal in deze partijprogramma’s verwerkt. Ook erkennen ze dat er veel verschillende soorten vrouwen zijn, met verschillende behoeftes. Ze hebben tot zekere hoogte een intersectioneel beleid. Ook in analyses van vrouwenrechtenorganisaties Women Inc. en ActionAid Nederland zie je dit bevestigd; deze partijen scoren bij hun tools Stem Gendergelijkheid en de Feministische Partijwijzer ook het hoogst.  

Wat verder opvalt, is dat al deze partijen tot politiek links en midden worden gerekend. Dat is niet zo gek: van oudsher is bij partijen die de sociale democratie hoger in het vaandel hebben staan, meer aandacht voor emancipatie. De aandacht voor gendergelijkheid vertaalt zich ook naar de kieslijst: allen hebben zij rond de 50% vrouwen op de kieslijst staan. 

Vrouwenrechten zijn beperkt opgenomen 

De SP en de CU zeggen voor gelijke behandeling van iedereen te zijn, maar hebben het weinig over de rechten van vrouwen buiten de traditionele ‘vrouwenonderwerpen’. Zij bespreken de rechten van vrouwen uitvoerig bij bijvoorbeeld moederschap en gendergerelateerd geweld, maar daarbuiten zullen ze zich volgens hun programma’s niet inzetten voor vrouwenrechten.  Die gelijke behandeling voor iedereen, en de aandacht voor de impact van de plannen op vrouwen en andere groepen mensen, ontbreekt dus in veel van de partijplannen nog.  

Uit de analyses in de Stem Gendergelijkheid en de Feministische Partijwijzer komen deze partijen ook niet zo goed uit de verf. Deze partijen scoren zeker niet het slechtst, maar missen aandacht voor een aantal cruciale zaken. Vanuit het christelijke gedachtegoed van de CU vervullen vrouwen een traditionele rol in de samenleving, waarbij ze de zorg dragen voor hun familie, (het krijgen van) kinderen en hun huis. De vrouwenrechten die daarmee te maken hebben, zoals betere zorg, anticonceptie en kinderopvang, ondersteunen zij graag. Van uit het socialistische gedachtegoed van de SP komen zij op voor arbeiders en gelijke lonen, voor zowel vrouwen als mannen. Waar beide partijen achterblijven is dat ze zich niet inzetten voor de algemene sociale zekerheid en zelfbeschikking van vrouwen in al hun Diversiteit. 

Als je naar de kieslijsten van deze partijen kijkt, zie je ook dat bij beide partijen minder dan de helft van de kandidaten vrouw is: 38% bij beide partijen. Wat positief opvalt: beide partijen hebben een vrouw als Lijsttrekker. De kandidaten zijn verder echter weinig divers. Al in al hebben deze partijen een paar goede punten, maar blijven achter als het gaat om het innemen van een inclusief en emancipatoir standpunt innemen voor vrouwenrechten.  

Vrouwenrechten zijn geen prioriteit 

Deze partijen gaan ervanuit dat de rechten van mannen en vrouwen goed geregeld zijn in Nederland, of deze nu helemaal gelijk zijn of niet. De overheid is niet verantwoordelijk voor of dit in de praktijk goed gaat, het is aan de burgers zelf om dat goed te regelen. Dit zijn de VVD, CDA, DENK, BBB, JA21, FvD, SGP, PVV en NSC. Wat opvalt is dat deze partijen aan de rechtse kant van het politieke spectrum staan. De standpunten van partijen als VVD komen uit het liberalisme. Hierin staat vrijheid van de burger centraal. Bij partijen als CDA, NSC en SGP komen hun politieke standpunten voort uit conservatief christelijke waarden. 

Deze partijen hebben het vrijwel niet over vrouwenrechten in hun partijprogramma’s en als het er wel in staat, leest het als een nagedachte. Ze hebben het vooral over het beschermen van ‘onze gelijke rechten voor mannen en vrouwen’ tegen invloeden van buitenaf, zoals tegen bijvoorbeeld andere culturen dan “de Nederlandse cultuur”. Of tegen criminaliteit, zoals seksueel geweld en ander grensoverschrijdend gedrag. Ze bespreken bijvoorbeeld het belang van integratie van mensen met een migratieachtergrond, de strafbaarheid van maagdenvlieshersteloperaties en besnijdenis, en ander geweld tegen vrouwen. Vrouwen komen hierdoor impliciet in een eendimensionale slachtofferrol, die beschermd moeten worden voor daders. Er wordt geschreven over vrouwen en hoe zij moeten passen in dit conservatieve beeld, maar niet vanuit wat vrouwen nodig hebben om zich te kunnen ontplooien.  

Geen van hen scoort goed op de partij-analyses over gendergelijkheid van Women Inc. en ActionAid Nederland. 

Wie naar de kieslijsten van deze partijen kijkt, ziet dat al deze partijen minder dan de helft vrouwen op de lijst hebben staan. NSC (45%), VVD (44%), BBB (43%) en CDA (43%) zijn koplopers van de groep. PVV (18%), FvD (20%), JA21 (18%) en DENK (24%) lopen achter en SGP (0%) sluit vrouwen actief uit.

Afwijken van de norm zorgt voor weerstand

Hoe goed een partij zich inzet voor vrouwenrechten staat in directe verbinding met de Diversiteit binnen een partij. Het is lastig voor een nieuwe politica om verandering teweeg te brengen, vooral als ze niet helemaal bij de rest van de politici past. Hoe minder politici in de heersende norm passen, hoe meer weerstand zij krijgen. En dat terwijl Diversiteit onder politici zo belangrijk is voor de kwaliteit van de politiek en beleid. Een gebrek hieraan staat gelijke vertegenwoordiging en gelijke toegang tot de politiek in de weg. 

Ons politieke systeem hoort een afspiegeling te zijn van onze samenleving. Dan voelen de meeste mensen zich gehoord en wordt de sociale cohesie in de samenleving versterkt. Een politiek diverse organisatie is ook een voorwaarde om problemen met betrekking tot onze verschillen verantwoord te behandelen en goed op te lossen. Daarvoor heb je niet alleen een paar vrouwen in de Kamer nodig. Dat vergt gelijke inspraak van verschillende bevolkingsgroepen, waaronder vrouwen in al hun Diversiteit. Als het politieke systeem niet divers is, zijn de politieke standpunten dat ook niet.  

Wil je meer inhoudelijk weten hoe deze onderwerpen in verkiezingsprogramma’s zijn opgenomen, bekijk dan de Feministische Partijzer en StemGendergelijkheid.nl.