Gemeenteraden nog altijd een mannenbolwerk. Hoe dit te doorbreken?

Het aantal vrouwelijke raadsleden is de afgelopen jaren gedaald: direct na de verkiezingen van 2018 was dit nog 34 procent, maar een recente telling laat zien dat nu nog slechts 31 procent van de raadsleden vrouw is. De zorgen zijn groot: de uitval van vrouwelijke raadsleden is hoog en de instroom van vrouwelijke kandidaat-raadsleden beperkt. Dat kan zo niet langer, betogen Floortje Fontein en Devika Partiman.

De daling van het aantal vrouwen in de Gemeenteraad is geen verrassing, uit onderzoek van Atria blijkt dat vrouwen structureel korter raadslid zijn dan mannen en minder vaak doorgroeien tot bestuursfuncties zoals wethouder of burgemeester. Vrouwen verlaten de raad bovendien vaker na één periode. Het is reden voor ernstige zorgen over de politieke cultuur. Met name jonge vrouwen en politici van kleur krijgen in hun werk te maken met discriminatie, online haat en een werkomgeving die niet op hun behoeften is ingesteld.

Een recente enquête onder Eindhovense raadsleden bracht een inkijkje in de machocultuur die heerst in deze Gemeenteraad. Vrouwelijke raadsleden voelen zich minder serieus genomen en zijn bang om bestempeld te worden als “zeur, heks of zeikwijf” als ze discriminerende behandelingen aankaarten. Bovendien zijn de vergadertijden zo ingericht dat ze ideaal zijn voor raadsleden zonder zorgtaken. Vrouwen in Nederland dragen nog altijd een meerderheid van de onbetaalde zorgtaken op zich. Dat is lastig te combineren met de werktijden van het raadswerk. Het beeld uit Eindhoven is niet uniek; dezelfde signalen zien we terug in gemeenten door heel Nederland.

Het is een kip-of-eiprobleem: de negatieve politieke cultuur die vrouwen tegenhoudt om raadslid te worden is tegelijkertijd het resultaat van de ondervertegenwoordiging van vrouwen in besluitvormende posities. Wanneer vrouwen structureel in de minderheid zijn in de raad, is het lastig om dit probleem aan te pakken. Ook mannen die zich niet thuisvoelen in de huidige politieke cultuur, zouden baat hebben bij het doorbreken van stereotypen en een meer inclusieve werkwijze.

Dus wat te doen? Een directe verbetering zou zijn om de vergadertijden aan te passen om de raadsleden met zorgtaken meer bij het raadswerk te betrekken, bijvoorbeeld door overdag te vergaderen en eindtijden af te spreken. Partijen moesten daarnaast serieus werk maken van het verbeteren van de cultuur in de raad en vrouwen en minderheidsgroepen actief betrekken bij dit proces.

Ook de kiezer kan helpen, door bij de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart op vrouwen te stemmen. Dat is hard nodig: er staan ruim twee keer zoveel mannen als vrouwen op de kieslijsten, bleek uit onderzoek van Open State Foundation en Stem op een Vrouw. Wij adviseren om te stemmen op vrouwen die lager op de lijst staan. Juist de vrouwen die het zonder die voorkeurstemmen net niet zouden redden, kunnen met onze hulp toch de raad in.

Dat slim stemmen echt werkt zagen we eerder bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018, toen er middels voorkeurstemmen alleen al in de 70 grootste gemeenten 70 extra vrouwen verkozen werden. Uiteindelijk is het echter de harde realiteit dat Diversiteit niet automatisch leidt tot een inclusieve cultuur. Politieke partijen: wacht niet af tot de nieuw verkozen vrouwen weer tegen dezelfde drempels aanlopen maar ga aan de slag voor een betere werkcultuur.

Tekst: Floortje Fontein en Devika Partiman

Beeld: Nadine Colijn