Kiezer stemt massaal op vrouwen: 459 extra vrouwen de raad in

In de nieuw verkozen gemeenteraden is 37 procent van de raadsleden vrouw. Waar vrouwen tot voor kort in vrijwel elke raad in de minderheid waren, zijn met name steden bezig aan een inhaalslag: in de 70 grootste gemeenten steden is nu gemiddeld 41 procent van de raadsleden vrouw. De groei vindt niet plaats dankzij meer gelijkheid op de kieslijst, maar dankzij de kiezer. Door heel Nederland stemden kiezers 459 extra vrouwen de raad in die op een onverkiesbare plek stonden. De landelijke oproep van Stem op een Vrouw om op vrouwen te stemmen, lager op de lijst, lijkt wederom een succes. De stichting spreekt van een historisch resultaat: het aantal gemeenten waar minstens de helft van de raadsleden vrouw is, is gestegen van 7 (van de 345) naar 24 gemeenten, in nog eens 23 gemeenten zit maar één man meer. “Wat politieke partijen zelf niet fiksen, is de kiezer aan het doen. Deze beweging gaat niet meer weg.”

[LET OP – Onderaan dit artikel en op onze homepagina vind je een landkaart waar je voor jouw gemeente kan opzoeken hoeveel vrouwen er nu in de raad zitten.]

Meer vrouwen dan ooit in de raad

Er zijn in heel het land in totaal 459 vrouwelijke raadsleden die op een ‘onverkiesbare’ plek stonden extra verkozen via voorkeurstemmen. In 90% van de gevallen zijn zij verkozen in plaats van een hoger geplaatste man. Van alle gemeenten maakt Groningen de grootste sprong: de Groningse kiezer stemde maar liefst zeven extra vrouwen van zes verschillende politieke partijen de raad in. Het aandeel vrouwen in de Groningse raad is voor het eerst de helft – zelfs iets meer: het aandeel vrouwen neemt hier toe van 31 naar 53 procent.

Met name in steden zorgen kiezers voor een toename van het aantal vrouwelijke raadsleden: in 2018 werden in de zeventig grootste gemeenten in totaal 70 extra vrouwen met voorkeurstemmen verkozen, dit jaar gaat het om zo’n 180 extra vrouwen. Het gemiddelde aandeel van vrouwen stijgt in de 70 grootste gemeenten naar 41%, hoger dan ooit. “Steeds veel mensen stemmen bewust op vrouwen die iets lager staan. Daar plukken vrouwelijke kandidaten en natuurlijk kiezers zelf nu de vruchten van.” aldus Devika Partiman, voorzitter van Stem op een Vrouw. “We zien dat mensen bewuster stemmen op een vrouw die bij hen past. Het is heel bijzonder als iemand het mede dankzij jouw stem tóch haalt.”

Wie wordt er extra verkozen?

Al stemt de progressieve kiezer vaker slim op vrouwen, over het hele politieke spectrum wordt gestemd voor meer vrouwen. Zo kwamen er 14 extra vrouwen de raad in voor ChristenUnie, 53 voor CDA, 61 voor D66, 39 voor PvdA, 76 voor GroenLinks en 37 voor de VVD. De meeste kandidaten die verkozen worden met voorkeurstemmen nemen die zetel ook in. Partiman: “Het is een misverstand dat kandidaten die niet helemaal bovenaan de lijst staan, niet verkozen zouden willen worden. Velen van hen willen degelijk de raad in, maar de plekken aan de top zijn beperkt en gaan vaker naar oudere witte mannen. Onder meer vrouwen, jonge mensen en mensen van kleur trekken aan het kortste eind.” Voorkeurstemmen zijn dus nodig voor een meer diverse raad. Dat levert in enkele gevallen onverwachte scenario’s op. Zo haalde SP Kamerlid Renske Leijten een zetel in de Gemeenteraad van Haarlem; ze was Lijstduwer en blijft aan als Tweede Kamerlid. En de 19-jarige Kim Faber (GroenLinks Veenendaal) haalde het nationale nieuws omdat zij meer voorkeurstemmen haalde dan de mannelijke Lijsttrekker. De partij haalde één zetel, die haar nu rechtmatig toekomst. Zij neemt haar zetel wel in, maar gaat eerst een periode als schaduwraadslid aan de slag.

Mannen blijven dominant aanwezig in de raad

Al is de stichting positief, van gelijkheid is nog absoluut geen sprake. “We hebben het over enkele tientallen gemeenten waar vrouwen nu gelijk kunnen meepraten, versus ruim 300 gemeenten met een vaak ruime meerderheid van mannelijke raadsleden.” Het baart de organisatie zorgen: de politiek is voor veel vrouwen geen veilige plek, waar de werkomstandigheden niet voldoende op hen aansluiten. Vrouwelijke politici zijn ook gemiddeld korter dan mannen politiek actief. De komende jaren moet worden ingezet op het meer inclusief maken van de raad, om uitval van de verkozen vrouwen te voorkomen. “Maar met deze verkiezingsuitslag kunnen partijen hier hopelijk niet meer omheen: er hangt verandering in de lucht.”

Deze data komt direct uit de proces verbalen per gemeente en betreft dus de officiële verkiezingsuitslagen. Eventuele wijzigingen na de verkiezingen zijn niet meegenomen. Deze kaart is tot stand gekomen dankzij samenwerking met LocalFocus/ANP.